_*THLAI LEH THEI:*_
_Damdawia hmantheihte:_
_*1. TOMATO:* Tomato hi a irh chhuahna hmun chu America ram chhim lamah a ni a. Kum zabi 16-na vel kha chuan, pangpar ang deuh a, khawi mawi atan an hman thin a. Kum 1860 vel atang khan ei thein a ni tih an hmu chhuak chho ta a, chumi hnuah khawvel hmuh hrang hrangah lo darh zauvin, an lo ching uar tan ta a._
_*Tomato* hian Vitamin C, Vitamin B Complex, Calcium, Phosphorous leh Iron te a pai a. Chungte chu taksa tan a pawimawh hle a ni._
_*Tomato* hi natna tam tak, *entirnan -* zun thlum, mit thalo leh zun kawng thalo atan te damdawi tha tak an ni._
_Tin, *Tomato* tui hi TB, chuap natna, thin thalo, pum thalo, ek khal leh kawthalo tan a tha a, tin, hmaia hnawihin hmai a ti-ngoin arngeng a tidam thei bawk a ni._
_*2. CARROT:* Carrot hi khawvel hmun hrang hrangah chin lohna a awm ta meuh lo. A lo irh chhuahna hmun chu India ram, Punjab leh Kashmir nia hriat a ni._
_*Carrot-ah* hian carotene (Vitamin A insiamna) a awm a, chu chu Vitamin ah a insiam a, taksain Vitamin a mamawhnaah a hman theih a ni._
_*Carrot-ah* hian mihring taksa mamawh minerals chi hrang hrang a awm a, chungte chuan thisen a tifaiin a tichak thin._
_*Carrot* tui hi naupang leh puitling te tan a tangkai hle, mit a tivarin vun ro leh thap a timam in a timawi thin._
_Chaw ei kham veleha Carrot ei hi a tha hle a, ka chhunga natna hrik awm te a ti thi thei a, ha a tifai a, hahni leh hafang a ti hrisel bawk._
_Chu mai bakah pum nuam lo tan a tha hle a ni._
_*Carrot* ei dan hi chi hrang hrang awm mahse a hela ei hi taksa tan a tha ber a ni._
_*3. MULA:* Mula hi Asia ramah chin hmasak ber a ni a, chumi atang chuan khawvel hmun hrang hrang ah chin darh a ni._
_*Mula-ah* hian Calsium, Phosphorous, Iron, Vitamin C leh Vitamin B Complex te a awm a, taksa mamawh phu-hruk kim tur chuan Mula hi a hela ei ngei tur a ni._
_*Mula* tui sawr chhuah hi pile natna, zun kawng thalo, te tan damdawi tha tak a ni a. a hnah tui sawr hi thinlianin a ngeih hle._
_*Mula* chi rawtsawma hmai hnawih in, hmai a ti ngovin a tifai thin a._
_Ringworm natna atan pawh damdawiah a hman theih bawk a ni._
_*4. FANGHMA:* Fanghma hian taksa a vawng daiin taksa a tiharh thin._
_*Fanghma* hian, taksa hriselna leh taksa tichaktu tam tak, Potassium, Sodium, Magnesium, Sulphur, Chlorine leh Silicon te a awm a. Chaw pai tawihna kawngah taksa a pui tha a, ek khal/ek tang thinte tan damdawi thatak pakhat a ni._
_Pum lam thalo, *Entirnan :* Ulcer leh Gastric neite tan *fanghma* tui sawrchhuah inin pum a tinuam thin._
_Thisen sang leh kaih tan pawh a tha hle._
_*Fanghma* tui hi Carrot tui nena chawhpawlhin ruhseh damdawiah a hman theih a ni._
_*Fanghma* mu hi dhai/dahi nena chawhpawlha eiin zun kawng tha lo tan a tha._
_Arngeng, vunro leh vun chuarin an ngeih hle a, vun leh hmai tihmawi nan pawh fanghma hi an hmang tangkai hle a ni._
_*5. ZIKHLUM:* Zikhlum hi India, Malaysia, Philippines, Africa leh America-ah te chin a ni a, mahse alo irh chhuahna tak chu Europe ramah a ni._
_*Zikhlum* hian Vitamin C, Vitamin B Complex, Calcium, Phosphorous leh Iron te a pai a._
_*Zikhlum* hi a hel, a chhum, a kan leh duh dan dana sawngbawlin a ei theih a, mahse mithiamte chuan a hela eiin pai tawih a awlsam ber an ti._
_*Zikhlum* hian chaw kawng a vawngfai a, pumpui ulcer nei te tan pawh a tha hle a ni. Vun natna chi hrang hrang, ulcer, pan leh kangah te zikhlum hnaha tuamin a tihdam theih._
_Mithiamte chuan natna chi hrang hrang laka min venghimtu hi Zikhlumah hian a tam a, taksa a tichak a, mihring a ti tar har a, hmel a timawi thin bawk._
_Naupang lam tan a tangkai ang bawkin, upa lam tan pawh a tha hle a ni._
_*6. LIMBU:* Limbu hnah hian limonene *(tel rimtui)* a pai a, a hnah 20gms tui litre 1-ah chhuan so a, nitin no 3 in tur. Chu chu mut tui nan te, pumna atan te, Rulhlut damdawiah te a tha._
_A kawr pawh khawsik, Rulhlut, pum nuamlo leh chaw ei tulo tan a tha fu._
_Tin, *Limbu* tui hian vitamin B, C, acid , flavonoid te a pai a. Vitamin C tlakchham vanga scurvy natna te, pumpui chaklo te, taksa a al tam lutuk *(sa ei tam hi thisen leh zunah al a tam duh)* hian ruhseh te, kal a lungte a siam thei a *– Limbu* tui sawr in tam a tha._
_Thisen a tithianghlimin, kal natna, ruhseh te a veng thei._
_Tin, *Limbu* tui a citrates (citric acid & salt) te hian kal a lungte awm an chiah ral thei tih proof a ni tawh bawk._
_*Limbu thatna dang:*_
_*1) Limbu* tui hian vitamin P leh hesperidin te a pai tel a, chu chu thisen zam tan a tha hle bawk. Ke vung, thahrui chat, piles, BP sang tan a tha bawk._
_*2) Limbu* tui hian khuh hip hrik, tonsil a awm te, Khawthalo hrik te a suat vek thei. In chhungkua a khawthalo an awm chuan *– Limbu* tui intir ang che._
_3) Vun, tin, sam a tichak a, sam te phei chu a timawi._(c.p)
_Damdawia hmantheihte:_
_*1. TOMATO:* Tomato hi a irh chhuahna hmun chu America ram chhim lamah a ni a. Kum zabi 16-na vel kha chuan, pangpar ang deuh a, khawi mawi atan an hman thin a. Kum 1860 vel atang khan ei thein a ni tih an hmu chhuak chho ta a, chumi hnuah khawvel hmuh hrang hrangah lo darh zauvin, an lo ching uar tan ta a._
_*Tomato* hian Vitamin C, Vitamin B Complex, Calcium, Phosphorous leh Iron te a pai a. Chungte chu taksa tan a pawimawh hle a ni._
_*Tomato* hi natna tam tak, *entirnan -* zun thlum, mit thalo leh zun kawng thalo atan te damdawi tha tak an ni._
_Tin, *Tomato* tui hi TB, chuap natna, thin thalo, pum thalo, ek khal leh kawthalo tan a tha a, tin, hmaia hnawihin hmai a ti-ngoin arngeng a tidam thei bawk a ni._
_*2. CARROT:* Carrot hi khawvel hmun hrang hrangah chin lohna a awm ta meuh lo. A lo irh chhuahna hmun chu India ram, Punjab leh Kashmir nia hriat a ni._
_*Carrot-ah* hian carotene (Vitamin A insiamna) a awm a, chu chu Vitamin ah a insiam a, taksain Vitamin a mamawhnaah a hman theih a ni._
_*Carrot-ah* hian mihring taksa mamawh minerals chi hrang hrang a awm a, chungte chuan thisen a tifaiin a tichak thin._
_*Carrot* tui hi naupang leh puitling te tan a tangkai hle, mit a tivarin vun ro leh thap a timam in a timawi thin._
_Chaw ei kham veleha Carrot ei hi a tha hle a, ka chhunga natna hrik awm te a ti thi thei a, ha a tifai a, hahni leh hafang a ti hrisel bawk._
_Chu mai bakah pum nuam lo tan a tha hle a ni._
_*Carrot* ei dan hi chi hrang hrang awm mahse a hela ei hi taksa tan a tha ber a ni._
_*3. MULA:* Mula hi Asia ramah chin hmasak ber a ni a, chumi atang chuan khawvel hmun hrang hrang ah chin darh a ni._
_*Mula-ah* hian Calsium, Phosphorous, Iron, Vitamin C leh Vitamin B Complex te a awm a, taksa mamawh phu-hruk kim tur chuan Mula hi a hela ei ngei tur a ni._
_*Mula* tui sawr chhuah hi pile natna, zun kawng thalo, te tan damdawi tha tak a ni a. a hnah tui sawr hi thinlianin a ngeih hle._
_*Mula* chi rawtsawma hmai hnawih in, hmai a ti ngovin a tifai thin a._
_Ringworm natna atan pawh damdawiah a hman theih bawk a ni._
_*4. FANGHMA:* Fanghma hian taksa a vawng daiin taksa a tiharh thin._
_*Fanghma* hian, taksa hriselna leh taksa tichaktu tam tak, Potassium, Sodium, Magnesium, Sulphur, Chlorine leh Silicon te a awm a. Chaw pai tawihna kawngah taksa a pui tha a, ek khal/ek tang thinte tan damdawi thatak pakhat a ni._
_Pum lam thalo, *Entirnan :* Ulcer leh Gastric neite tan *fanghma* tui sawrchhuah inin pum a tinuam thin._
_Thisen sang leh kaih tan pawh a tha hle._
_*Fanghma* tui hi Carrot tui nena chawhpawlhin ruhseh damdawiah a hman theih a ni._
_*Fanghma* mu hi dhai/dahi nena chawhpawlha eiin zun kawng tha lo tan a tha._
_Arngeng, vunro leh vun chuarin an ngeih hle a, vun leh hmai tihmawi nan pawh fanghma hi an hmang tangkai hle a ni._
_*5. ZIKHLUM:* Zikhlum hi India, Malaysia, Philippines, Africa leh America-ah te chin a ni a, mahse alo irh chhuahna tak chu Europe ramah a ni._
_*Zikhlum* hian Vitamin C, Vitamin B Complex, Calcium, Phosphorous leh Iron te a pai a._
_*Zikhlum* hi a hel, a chhum, a kan leh duh dan dana sawngbawlin a ei theih a, mahse mithiamte chuan a hela eiin pai tawih a awlsam ber an ti._
_*Zikhlum* hian chaw kawng a vawngfai a, pumpui ulcer nei te tan pawh a tha hle a ni. Vun natna chi hrang hrang, ulcer, pan leh kangah te zikhlum hnaha tuamin a tihdam theih._
_Mithiamte chuan natna chi hrang hrang laka min venghimtu hi Zikhlumah hian a tam a, taksa a tichak a, mihring a ti tar har a, hmel a timawi thin bawk._
_Naupang lam tan a tangkai ang bawkin, upa lam tan pawh a tha hle a ni._
_*6. LIMBU:* Limbu hnah hian limonene *(tel rimtui)* a pai a, a hnah 20gms tui litre 1-ah chhuan so a, nitin no 3 in tur. Chu chu mut tui nan te, pumna atan te, Rulhlut damdawiah te a tha._
_A kawr pawh khawsik, Rulhlut, pum nuamlo leh chaw ei tulo tan a tha fu._
_Tin, *Limbu* tui hian vitamin B, C, acid , flavonoid te a pai a. Vitamin C tlakchham vanga scurvy natna te, pumpui chaklo te, taksa a al tam lutuk *(sa ei tam hi thisen leh zunah al a tam duh)* hian ruhseh te, kal a lungte a siam thei a *– Limbu* tui sawr in tam a tha._
_Thisen a tithianghlimin, kal natna, ruhseh te a veng thei._
_Tin, *Limbu* tui a citrates (citric acid & salt) te hian kal a lungte awm an chiah ral thei tih proof a ni tawh bawk._
_*Limbu thatna dang:*_
_*1) Limbu* tui hian vitamin P leh hesperidin te a pai tel a, chu chu thisen zam tan a tha hle bawk. Ke vung, thahrui chat, piles, BP sang tan a tha bawk._
_*2) Limbu* tui hian khuh hip hrik, tonsil a awm te, Khawthalo hrik te a suat vek thei. In chhungkua a khawthalo an awm chuan *– Limbu* tui intir ang che._
_3) Vun, tin, sam a tichak a, sam te phei chu a timawi._(c.p)